شیر یک طرفه (Check valve) شیری است که در مسیر سیالاتی مثل آب، فاضلاب و انواع گازها میتواند مورد استفاده قرار گیرد و یکی از ملزومات ضروری لولهکشی و اتصالات لولهکشی پمپ است. این بدین معنی است که آن سیال فقط میتواند در یک جهت حرکت نماید و چنانچه سیال برگشت کند، مسیر مسدود خواهد شد. در بخشهای صنعتی، در پمپها و جکهای هیدرولیکی و تجهیزات نیروگاهی و صنایع شیمیایی از شیرهای یکطرفه استفاده میگردد.
همچنین در واحدهای مسکونی یا برای مصارف غیرصنعتی هم از شیر یکطرفه استفاده میشود. برای مثال، برای تمام پمپهای آب در خانهها و آپارتمانها از شیرهای صنعتی استفاده میشود. در ادامه، با انواع شیرهای یکطرفه و کاربردهای آن، بیشتر آشنا میشویم:
انواع شیر یک طرفه
شیرهای یک طرفه بر اساس مکانیزم باز و بسته شدن آنها به انواع مختلفی تقسیم میشوند. از بین آنها، میتوان مهمترین انواع شیر یک طرفه را این چند مورد دانست:
شیر لولایی یا دروازهای یکی از انواع شیرهای قطع و وصل است که برای کنترل جریان در سیستمهای لولهکشی به کار میرود. این شیر دارای یک قطعه مسطح به نام دروازه است که به صورت عمودی در مسیر جریان قرار میگیرد و با حرکت به بالا یا پایین، مسیر عبور سیال را باز یا بسته میکند. شیرهای دروازهای معمولاً برای کاربردهایی که نیاز به قطع و وصل کامل جریان دارند و جریان بدون هیچگونه محدودیت یا افت فشاری مورد نظر است، استفاده میشوند. این نوع شیرها بهویژه در سیستمهای با فشار بالا و دماهای بالا مانند صنایع نفت و گاز، پتروشیمی و نیروگاهها کاربرد دارند. یکی از ویژگیهای مهم شیرهای دروازهای، طراحی ساده و مقاوم آنها است که باعث میشود در برابر خوردگی و سایش مقاومت خوبی از خود نشان دهند. همچنین، این شیرها معمولاً برای سیستمهایی که نیاز به باز و بسته کردن نادر جریان دارند، ایدهآل هستند.در این نوع شیرها یک لولای یکطرفه در مسیر حرکت سیالات قرار دارد که با حرکت این مایع یا گاز، دریچه لولایی به سمت بالا حرکت میکند و مسیر شیر باز میشود اما اگر مایع در مسیر برعکس حرکت کند، دریچه کاملاً بسته میماند. نمونه آن را میتوانید در تصویر زیر ببینید:
در این نوع شیر یک طرفه، با ورود آب یا مایعات به شیر از جهت درست، فنری که در شیر وجود دارد، به سمت بالا حرکت کرده و اجازه عبور آب را میدهد اما اگر آب از جهت برعکس یعنی جهت نادرست وارد شود، دریچه فنری اجازه عبور به آن نمیدهد.
در تصویر زیر میتوانید نحوه عملکرد دو نوع شیر یک طرفه فنری پیستونی و یک طرفه فنری لولایی و شیر یک طرفه لولایی را ببینید.
نوع اول شیر یکطرفه فنری پیستونی است:
شیر یکطرفه فنری پیستونی نوعی شیر کنترل جریان است که به منظور جلوگیری از برگشت جریان مایع یا گاز در سیستمهای مختلف مورد استفاده قرار میگیرد. این شیر از دو بخش اصلی تشکیل شده است: یک پیستون که به طور معمول به یک فنر متصل است و یک محفظه برای عبور جریان. وقتی فشار جریان از یک طرف شیر افزایش مییابد، پیستون حرکت کرده و اجازه عبور مایع یا گاز را میدهد. در صورتی که فشار جریان از سمت مخالف افزایش یابد، فنر پیستون را به جایگاه اولیهاش باز میگرداند و مانع برگشت جریان میشود. این نوع شیر معمولاً در سیستمهای پمپی، خطوط انتقال سیالات و در مکانهایی که نیاز به جلوگیری از بازگشت مایع یا گاز به سیستم وجود دارد، کاربرد دارد. طراحی این شیرها به گونهای است که علاوه بر جلوگیری از برگشت، مقاوم در برابر فشارهای بالای سیالات و گازها است.
نوع دوم شیر یک طرفه فنری لولایی است:
شیر یک طرفه فنری لولایی یکی از انواع شیرهای کنترل جریان است که به طور عمده در سیستمهای هیدرولیک و پمپی برای جلوگیری از برگشت جریان سیالات مورد استفاده قرار میگیرد. این شیر از یک لولا و یک فنر تشکیل شده که به طور همزمان عمل میکنند. لولای شیر به گونهای طراحی شده است که در حالت عادی، با افزایش فشار از طرف جریان، لولا باز شده و اجازه عبور سیال را میدهد. زمانی که فشار جریان به طرف مخالف افزایش مییابد، فنر به کمک لولا شیر را میبندد و مانع برگشت سیال میشود. این طراحی بهخصوص برای مواقعی مناسب است که نیاز به عملکرد سریع و حساس در برابر تغییرات فشار و جریان وجود دارد. شیرهای یکطرفه فنری لولایی به دلیل ساختار ساده و عملکرد مؤثرشان، در صنایع مختلفی همچون نفت و گاز، سیستمهای پمپی، و خطوط انتقال سیالات کاربرد گستردهای دارند.
شیر یکطرفه توپی یا کُرهایشکل با داشتن یک گوی در مرکز خود، جهت حرکت مایعات را از یک سمت به سمت دیگر کنترل میکند و مانع از بازگشت آن میشود. اینجا تصویری از یک نمونه از شیر یکطرفه توپی را مشاهده میکند:
انواع شیرهای یک طرفه از نظر عملکرد
یک روش دیگر برای دستهبندی انواع شیر یکطرفه این است که آنها را بر اساس نحوه عملکرد تقسیم کنیم. از این جهت، شیر یکطرفه به انواع زیر تقسیم میشود:
-
شیرهای یکطرفه بلند شونده
-
شیرهای یکطرفه لولایی ساده
-
شیرهای یکطرفه لولایی الاکلنگی
-
شیرهای یکطرفه دیافراگمی
کاربردهای شیر یک طرفه
شیر یک طرفه به طور گستردهای در صنایع مختلف برای جلوگیری از برگشت جریان سیالات و گازها و همچنین حفظ عملکرد صحیح سیستمها مورد استفاده قرار میگیرد. برخی از مهمترین کاربردهای شیر یکطرفه عبارتند از:
-
سیستمهای پمپی: در پمپها، شیرهای یکطرفه برای جلوگیری از برگشت مایع به داخل پمپ پس از خاموش شدن آن استفاده میشوند. این امر مانع از آسیب به پمپ و موتور آن میشود.
-
خطوط انتقال سیالات: در خطوط لولهکشی نفت، گاز، آب و سایر سیالات، شیر یکطرفه بهطور موثر جریان یکطرفه سیال را تضمین میکند و از برگشت آن به عقب جلوگیری مینماید.
-
سیستمهای تهویه و سرمایش: در سیستمهای تهویه مطبوع، بهویژه در تبادل حرارتی و کمپرسورها، از شیرهای یکطرفه برای جلوگیری از برگشت سیال یا گاز به سمت دستگاههای دیگر استفاده میشود.
-
صنایع نفت و گاز: در صنایع نفت و گاز، این شیرها برای محافظت از تجهیزات و جلوگیری از برگشت سیالات یا گازهایی که میتوانند باعث آسیب یا کاهش کارایی سیستم شوند، ضروری هستند.
-
سیستمهای هیدرولیک و پنوماتیک: در سیستمهای هیدرولیک و پنوماتیک که نیاز به کنترل جریان سیالات تحت فشار دارند، شیر یکطرفه برای جلوگیری از برگشت جریان و حفظ فشار سیستم مورد استفاده قرار میگیرد.
-
سیستمهای آبیاری: در سیستمهای آبیاری، شیرهای یکطرفه برای جلوگیری از برگشت آب و آلوده شدن منابع آب مصرفی به کار میروند.
-
و...
این شیرها در کاربردهایی که نیاز به جلوگیری از برگشت جریان و حفظ جریان یکطرفه در لولهها و سیستمها وجود دارد، نقش حیاتی ایفا میکنند.
نحوه عملکرد شیرهای یک طرفه
در این شیرها، فشار مایع یا گاز دریچه شیر را بلند میکند و منجر به عبور مایع یا گاز میشود. در نهایت، وقتی فشار زیرین دریچه از فشار روی آن بیشتر باشد، شیر باز خواهد شد و مایع یا گاز عبور خواهد کرد. اما چنانچه میزان فشار زیر دریچه کمتر از فشار روی آن باشد، آنگاه وزن خود دریچه و فشار موادی که قرار بوده برگشت کنند، باعث میشود که شیر بسته شود و از برگشتن مواد جلوگیری خواهد شد.
کارخانههای تولید کننده شیر یک طرفه
دلایل تغییر قیمت شیر یک طرفه
عوامل متعددی بر قیمت شیر یکطرفه مؤثر است. ازجمله این عوامل میتوان به برند، کیفیت و جنس محصول اشاره داشت. برای مثال شیر یکطرفه وارداتی از برندهای معروف اسپانیایی در بازار ایران موجود است که قیمت بالاتری دارد و در مقایسه با آن، شیرهای یکطرفه تولید داخل ارزانتر تمام شدهاند و قیمت کمتری نیز دارند.البته عوامل دیگری نیز بر قیمتها مؤثر است؛ برای مثال، اگر میزان تولید و تقاضای بازار با همدیگر همسو نباشند، قیمتها نامتوازن خواهند شد.
خرید شیر یک طرفه
توصیه میکنیم جهت دریافت اطلاعات بیشتر از قیمت شیر یکطرفه و دریافت مشاوره رایگان درباره خرید شیر یکطرفه و دیگر انواع تجهیزات لولهکشی و نیز آهن آلات شماره 02154103 تماس بگیرید و با کارشناسان و مشاوران حرفهای آهن پرایس مشورت کنید.