تأثیر انتخاب میلگرد اشتباه بر ایمنی ساختمان‌ ها

آیا می‌دانید تأثیر انتخاب میلگرد اشتباه بر ایمنی ساختمان‌ها چقدر جدی است؟ بله، استفاده از میلگرد غیراستاندارد، ریسک تخریب سازه را به‌ شدت افزایش می‌دهد. این مقاله نکات کلیدی برای تشخیص میلگرد مرغوب و اجتناب از خطرات را بررسی می‌کند.

• نویسنده: رحیمیان
• 1404/08/14 - 14:46
• دانشنامه
• 0 نظر

وقتی از دور به یک سازه بتنی نگاه می‌کنیم، ستون‌های قطوری می‌بینیم که خیلی محکم به نظر می رسند. اما واقعیت این است که بتن، به تنهایی استحکام چندانی ندارد. آنچه باعث قوی و مستحکم شدن سازه می‌شود، میلگردهایی است که در درون بتن به کار می‌روند. تاثیر انتخاب میلگرد بر ایمنی ساختمان غیر قابل انکار است. انتخاب اشتباه میلگرد ممکن است در بلندمدت خسارات جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد. 

یک میلگرد استاندارد و با کیفیت چه ویژگی‌ هایی دارد

میلگردها تاثیر زیادی روی عمر و دوام سازه دارند، پس مهم است که استاندارد و با کیفیت باشند. میلگرد استاندارد باید ویژگی‌های مکانیکی، شیمیایی و فیزیکی مشخصی داشته و طبق استانداردهای مشخصی تولید شده باشد. البته فاکتور قیمت نیز بسیار مهم است، مثلا میلگرد نیشابور و ابهر هر دو براساس استاندارد داخلی 3132 ساخته می‌شوند اما گاهی قیمت میلگرد ابهر و گاهی قیمت میلگرد نیشابور بیشتر است. این موضوع به ویژگی‌های میلگرد انتخابی بستگی دارد. 

ویژگی‌ های مکانیکی میلگرد استاندارد

میلگرد استاندارد ویژگی‌های مکانیکی تایید‌شده‌ای دارد که باعث ایمنی بیشتر ساختمان می‌شود. البته توجه داشته باشید که این مقادیر، به صورت غیررسمی اعلام شده‌اند. 

ویژگی ‌های شیمیایی میلگرد استاندارد

عناصر تشکیل‌دهنده میلگرد روی کیفیت محصول نهایی و قیمت میلگرد موثر هستند:
•    کربن: افزایش مقاومت کششی و تسلیم، افزایش سختی
•    منگنز: تصفیه فولاد از اکسیژن و ناخالصی‌ها، افزایش سختی، کمک به تشکیل MnS برای کنترل میزان گوگرد، بهبود مقاومت کلی
•    سیلیسیوم: از بین بردن اکسیژن در فولاد مذاب، افزایش مقاومت تسلیمی و افزایش سختی 
•    فسفر: افزایش مقاومت و سختی، گاهی روی مقاومت در برابر خوردگی هم تاثیر مثبت دارد
•    گوگرد: بهبود قابلیت ماشین‌کاری
•    سایر عناصر مثل نیتروژن و آلومینیوم: ریزدانه کردن فولاد، بهبود خواص مکانیکی، افزایش مقاومت در برابر خوردگی یا تاثیرات محیطی

در ادامه جدول ترکیبات شیمیایی انواع میلگرد را می‌بینید:

ویژگی‌های فیزیکی میلگرد استاندارد

ویژگی‌های فیزیکی یک میلگرد استاندارد، همان خصوصیات ظاهری قابلیت اندازه‌گیری هستند که تاثیر چشمگیری بر عملکرد و ایمنی سازه دارند. 
 ویژگی‌های فیزیکی روی قیمت میلگرد هم تاثیر می‌گذارند. مثلا گرچه قیمت هر کیلو میلگرد 14 و 18 برابر است اما در نهایت قیمت میلگرد 18 به دلیل ضخامت و وزن بالاتر، از قیمت میلگرد 14 بیشتر می‌شود.

استانداردهای تولید میلگرد استاندارد

میلگردها استانداردهای مختلفی دارند که هر کدام ویژگی‌های خاصی به محصول نهایی می‌دهند. 

نقش میلگرد در استحکام و دوام ساختمان چیست 

تاثیر انتخاب میلگرد بر ایمنی ساختمان یا هر سازه بتنی دیگر، غیرقابل انکار است. میلگردها بتن را از یک ماده شکننده به یک ماده مقاوم، شکل‌پذیر و با دوام تبدیل می‌کنند.

•    بتن مقاومت خوبی در برابر فشار دارد اما مقاومت کششی و خمشی آن کم است، میلگرد این ضعف را برطرف کرده و باعث می‌شود سازه ترک نخورد. 
•    سازه‌های بتنی، در مقابل زلزله یا بارهای ناگهانی به سرعت تخریب می‌شوند، اما میلگرد با قابلیت کشسانی خود، نیروی وارده را جذب کرده و جلوی تخریب را می‌گیرد. 
•    بتن در اثر تغییرات دما، بارگذاری یا جمع‌شدگی، ترک می‌خورد. میلگرد جلوی گسترش ترک‌ها را می‌گیرد و سازه را یکپارچه نگه می‌دارد. 
به صورت کلی می‌توان گفت میلگرد، نیروها را به شکل متعادل‌تری در بتن پخش می‌کند و جلوی ایجاد تنش و تخریب را می‌گیرد. 

اهمیت نصب صحیح میلگرد 

فقط انتخاب میلگرد استاندارد با ویژگی‌های فیزیکی، مکانیکی و شیمیایی مناسب نیست که باعث استحکام سازه می‌شود. نصب صحیح آن نیز اهمیت زیادی دارد. 
همانطور که اشاره شد میلگرد تحمل بارهای فشاری، کششی و خمشی را در سازه‌های بتنی بالا می‌برد. ولی نصب نادرست میلگرد، نه‌تنها مقاومت سازه را افزایش نمی‌دهد بلکه باعث کاهش آن می‌شود. به عنوان مثال اگر میلگردها خیلی به سطح بیرونی نزدیک باشند و در معرض رطوبت و هوا قرار بگیرند، به مرور دچار زنگ‌زدگی و تخریب شده و ترک‌خوردگی بتن را به همراه خواهند داشت. 
علاوه بر این، چینش نادرست میلگردها در زمان بتن‌ریزی باعث جابجایی میلگرد، ترک‌خوردگی، کاهش شکل‌پذیری و کاهش مقاومت در برابر زلزله می‌شود. 
اگر خم کردن، وصله کردن و قلاب‌گذاری میلگرد، درست انجام نشود، نیروها به درستی منتقل نمی‌شوند و سازه دچار ضعف می‌شود. 
به این ترتیب می‌بینید که نصب نادرست میلگرد، نصب آن در جای نامناسب یا چینش نامناسب آن از مهم‌ترین عواملی هستند که باید در هنگام ساخت سازه یا ساختمان به آن توجه داشت.

دلایل انتخاب اشتباه میلگرد

انتخاب اشتباه میلگرد، اشتباه بزرگی است که باعث به خطر افتادن استحکام سازه و حتی خطر جانی برای افراد می‌شود.
گاهی اشتباهات، فنی هستند. به این معنی که مجریان یا کارگران ساختمان با انواع میلگرد و کاربرد آنها آشنایی ندارند و به شرایط سازه مثل آب و هوا یا زلزله خیز بودن منطقه و همینطور، نقشه مهندسی ساختمان یا سازه توجه نمی‌کنند. 
در برخی پروژه‌ها، کارفرما یا پیمانکار که احتمالا از تاثیر انتخاب میلگرد بر ایمنی ساختمان بی خبر هستند، برای پایین آوردن هزینه‌ها، میلگرد را از منابع غیرمعتبر، با کیفیت پایین و قطر کمتر انتخاب می‌کنند. این اشتباهات، به‌خصوص در شرایطی که مهندس ناظر حضور پررنگی ندارد بیشتر اتفاق می‌افتد. 
در برخی شرایط، تیم طراحی با تیم اجرا هماهنگ نیستند یا تصمیمات شتاب‌زده که می‌تواند ناشی از تغییر قیمت میلگرد باشد، کیفیت را فدای سرعت می‌کنند. 

عواقب استفاده از میلگرد نامناسب

استفاده از میلگرد نامناسب عواقب جبران‌ناپذیری به همراه دارد. این مسئله از ابعاد زیر قابل بررسی است: 
•    میلگرد ضعیف، نمی‌تواند بارهای کششی و خمشی را تحمل کند، شکل‌پذیری سازه کاهش ‌می‌یابد و به این ترتیب مقاومت سازه در برابر زلزله یا بارهای سنگین، کم می‌شود. 
•    بکارگیری میلگرد با سایز نامناسب یا جنس بی‌کیفیت، ناپایداری ستون‌ها و فونداسیون را به همراه دارد که ممکن است باعث ریزش ناگهانی ساختمان شود. 
•    میلگردهای نامناسب زودتر زنگ زده و منبسط می‌شوند. در نهایت سازه ترک خورده و به مرور تخریب می‌شود. 
•    میلگرد نامناسب باعث توزیع نادرست نیروها شده و سازه در بخش‌های مختلف مثل تیرها و ستون‌هادچار ترک می‌خورد. 
•    ممکن است خرید میلگردهای نامناسب یا ارزان‌قیمت در کوتاه‌مدت، اقتصادی به نظر برسد اما تاثیر انتخاب میلگرد بر ایمنی ساختمان آنقدر مهم است که در بلندمدت، افزایش چشمگیر هزینه‌های تعمیر، مقاوم‌سازی یا بازسازی را به همراه دارد و تهدیدی برای جان ساکنان ساختمان است. 

نکات مهم در خرید میلگرد مناسب

قبل از خرید انواع میلگرد، نکات زیر را در نظر داشته باشید:
•    تولید میلگرد براساس استاندارد‌های بین‌المللی یا استاندارد داخلی ISIRI 3132، همراه با گواهینامه کنترل کیفیت
•    انتخاب میلگردهای A1 تا A4 ساده و آجدار براساس نقشه و محاسبات مهندسی 
•    انتخاب سایز درست (8 تا 32 میلی متر) براساس نقشه سازه 
•    توجه به شرایط محیطی مثلا انتخاب میلگرد ضد زنگ یا دارای پوشش اپوکسی در مناطق ساحلی 
•    ظاهر میلگرد که نباید زنگ‌زدگی، ترک، له‌شدگی، پیچیدگی و تغییر شکل داشته باشد 
•    تطابق وزن میلگرد با جدول اشتال. هرچه وزن کمتر باشد کیفیت پایین‌تری دارد. 
•    دریافت مدارک فنی مثل برگه آنالیز شیمیایی و مکانیکی میلگرد از فروشنده
•    بررسی شرایط درست حمل و انبارداری برای آسیب ندیدن میلگردها

جمع بندی 

میلگرد مناسب ساختمان‌سازی، شرایط مکانیکی، شیمیایی و فیزیکی مشخصی دارد که طبق استاندارد تعیین شده است. هر پروژه‌ای نیاز به میلگردهای خاص خود را دارد که مهندسین براساس وزن سازه و بارهای وارده به آن، مشخص می‌کنند. انتخاب اشتباه میلگرد یا نصب نادرست آن خطرات مالی و جانی زیادی در پی دارد. 

انتشار مطالب این سایت با ذکر منبع و درج لینک آزاد است.